Et ve süt üretimi ve tüketiminde hem fiyatlar hem de üretim zorluyor. Son günlerde sıklıkla gündemde yer alan et ve süt fiyatlarında grafikler ne diyor? Türkiye’de gıda enflasyonu, TÜFE en yüksek ağırlığı olan harcama kalemi olurken, özellikle temel ihtiyaçlara yönelik dar gelirlinin bütçesini de zorluyor. Süt üretimi alarm veriyor: Kişi başına düşen süt miktarı azalıyor.
Et ve Süt Fiyatlarında Yükseliş: Nedenleri ve Sonuçları
Merkez Bankası‘nın para politikasında enflasyonla mücadele kapsamında gıda fiyatları da önemli bir direnç gösteriyor. Son dönemde özellikle çiftçi tarafında da protestolar izlenirken, et ve süt fiyatlarındaki yükseliş her gün gündemde yer alıyor. Hayvancılık politikaları incelendiğinde ana etken olarak üretici tarafında sorunların arttığı görülüyor.
TÜİK Verileri: Hayvancılığın Gerçek Resmini Çiziyor
TÜİK verilerinde, temmuzda TÜFE yıllık yüzde 61,78 olurken, gıda fiyatlarındaki son 1 yıllık artış ise yüzde 58,91 olmuştu. Tarım ürünleri üretici fiyat endeksi (Tarım-ÜFE) temmuzda yıllık yüzde 41,07 oranında artış gösterirken, bir ay geriden gelen tarımsal girdi fiyat endeksi (Tarım-GFE) haziran ayında yıllık yüzde 47,56 oranında artmıştı. GFE’nin detaylarına bakıldığında alt gruplara göre yıllık artışın veteriner harcamalarında yüzde 114,01 ile en yüksek kalem olduğu görülmüştü. Bu veriler ışığında Türkiye’de hayvancılık ve dolaysıyla et-süt üretimi sonucunda fiyatlarındaki gelişmeleri de yine TÜİK verilerinin detaylarını inceledik.
Hayvan Sayılarında Düşüş: Sayım Eksikliği Görülüyor
TÜİK verilerinin hayvancılığa yönelik derlemelerinde kaynak Tarım ve Orman Bakanlığı verileri oluyor. Verilerde 2020 yılında metodoloji değişikliği olduğundan, kırmızı et istatistiklerinde daha önceki veriler de revize edilmiş haliyle “Kasaplık Güç Oranı (KGO)” hesaplamasına göre yer alıyor. Süt tarafında da 2020 yılına dek Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından derlenen hayvan sayıları ile Tarım ve Hayvan Sayımlarından elde edilen sağılma oranları ve süt verim katsayıları kullanılarak hesaplanırken, 2020 yılı ve sonrası süt üretim verilerinin kaynağı Tarımsal İşletmelerde Hayvansal Üretim Araştırması olarak görülüyor.
Sayım Sorunu: Bakanlık Verilerinin Doğruluğu Tartışılıyor
Nasıl Bir Ekonomi Gazetesi yazarı, deneyimli tarım yazarı Ali Ekber Yıldırım, sayım gelişmesini şu şekilde açıklıyor: “Türkiye’de bugüne kadar 1927, 1950, 1963, 1970, 1980, 1991 ve 2001 yılında olmak üzere toplam 7 kez “Genel Tarım Sayımı” yapıldı. Kanun’a göre her 10 yılda bir yapılması gereken tarım sayımı 2001’den bu yana yapılmadı. Tarım ve Orman Bakanlığı yeni bir tarım sayımı için ilk adımı attı. Tarım ve Orman Bakanlığı Tarım Reformu Genel Müdürlüğü ile Türkiye İstatistik Kurumu arasında “Genel Tarım Sayımı” yapılmasına ilişkin protokol imzalandı.” TÜSEDAD Başkanı Sencer Solakoğlu da aynı şekilde sayıma yönelik bu açıklamayı yapıyor: “Tarım Bakanlığı’nın herhangi bir politikası olmadığı gibi 2001 yılından beri sayım yapılmadığından ötürü de ne yazık ki, Tarım Bakanlığı’nın hayvan sayısı varlığıyla ilgili söylediği rakamların doğru olmasına imkân yok.”
Süt Üretimi: Gerileme Net Görülüyor
Hayvansal Üretim İstatistikleri 2023 verisine göre, Türkiye’de büyükbaş hayvan sayılarının yukarıda da bahsedilen şekilde projeksiyonlara ve dış ticaret rakamlarına dayanan verilerle, yurt içinde azalışı açıkça görülüyor. İthalata dayalı hayvancılık uzun süre yükselişini sürdürürken, pandemi, kurlardaki artış ve bakanlığın düzenlemeleriyle son dönemde gerilediği de görülüyor. Canlı hayvan sayısında toplamdaki azalış da burada görülüyor. Kesilen hayvan ve et üretim miktarındaki ilişki, verilerde yapılan revizyon sonrasında ayrışma gösteriyor. Üretime yönelik bir veri de Bakanlığın Strateji Planı’ndan geliyor. 2023 yılında bakanlık planında 1,83 milyon ton et üretimi olduğunu baz alarak, 2024-2028 stratejisinde kırmızı et üretiminde değişimi grafikte şekilde öngörürken, detaylarını da Hüseyin Gökçe yazmıştı. TÜİK Çiğ Süt Üretim İstatistikleri, 2020 yılı sonrası Tarımsal İşletmelerde Hayvansal Üretim Araştırması’ndan elde edilen verilerle inek sütündeki gerileme çok net görülüyor.
Kişi Başına Düşen Süt Miktarı: Endişe Verici Düşüş
Süt verilerine, 2001 yılından bu yana et ve sığır sayılarıyla birlikte bakıldığında da tablo çok değişmiyor. TÜİK sayfasındaki verileri kullanarak 2023 nüfus verilerinden yol çıkıldığında, kişi başına düşen et (kilo) ve süt (litre) üretimine bakıldığında da sütteki düşüş, etteki yükseliş görülüyor. Üreticinin sorunlarının maliyetler kaynaklı olduğu görülürken, enflasyonla yükselen maliyetlerin de yeniden enflasyon döngüsüne girmesi kaçınılmaz görünüyor.
2023 ve 2024 yılları TÜFE verilerinde aylık enflasyonda mevsim normalleri dışında yer alan gıda enflasyonuna yönelik, tarımda ve hayvancılıkta gelişmeler yakından izlenmeye devam ediyor. Süt üretimi alarm veriyor: Kişi başına düşen süt miktarı azalıyor.
